16 inzichten over participatie
Wat hebben we geleerd uit 25 jaar participatief werken? Op deze webpagina vind je enkele inzichten die de Dienst Beleidsparticipatie van Stad Gent formuleerde.
Aanleiding voor deze inzichten was onze Inspiratiedag over Participatie op 21 juni 2024, waarop we terugblikten op 25 jaar participatie in Gent, maar ook nadachten over de toekomst.
Deze site bevat videofragmenten. Klik op het luidsprekericoontje in het menu rechtsboven om het geluid aan te zetten of te dempen.
1. De grootste kracht ligt bij de burgers
Zonder bewoners, organisaties, bedrijven … is de stadsorganisatie een doelloos apparaat.
Zonder hen geen wijkbudget, geen buurtbeheer, geen adviesraad, geen klankbordgroep, geen tijdelijke invulling … Zij zijn de stad.
2. Participatie is altijd een middel en nooit het doel op zich
De organisatie van participatie is altijd mensen- en maatwerk. Alleen zo maak je beleid dat tegemoet komt aan de noden van bewoners. Je kan dat doen door het opzetten van gerichte participatie, maar ook door aan de slag te gaan met signalen die naar boven komen door samenwerking met het middenveld en andere wijkpartners.
3. Alles begint bij een gesprek
De dialoog aangaan is een noodzakelijke eerste stap om te luisteren naar wat er leeft, meningen op tafel te leggen, uit te wisselen en gemaakte keuzes te verduidelijken.
Soms is dat al voldoende.
Antropologe Ruth Soenen over het belang van luisteren. Geen geluid bij dit filmpje? Scroll even naar boven en klik op het luidspreker-icoontje in de menubalk rechts bovenaan om het geluid aan te zetten.
4. Wees duidelijk en spreek de waarheid
Wees open over het speelveld waarbinnen participatie zich afspeelt. Zo weten deelnemers waar ze aan toe zijn en welke stappen er nog volgen.
Werk transparant en wees eerlijk, ook als je nog niet over alles duidelijkheid hebt. Durf benoemen waar het op staat.
5. Werk samen aan collectieve oplossingen
Wanneer je collectieve oplossingen wil uitwerken voor een bepaald gebied of een specifieke wijk, focus dan op het algemeen belang en niet op individuele noden of ervaringen.
Als je de verwachting creëert dat elke individuele nood zal worden opgelost, werkt dat ontgoocheling in de hand.
François Jégou, service designer
6. Zet in op de kracht van genuanceerde en stillere stemmen
Tussen de meest gepolariseerde pro- en antistemmen zit een breed spectrum aan burgers met meer gematigde en genuanceerde meningen.
Zoek naar manieren om die stemmen te versterken in het debat. Zo krijg je een realistischer beeld van de variatie aan meningen.
François Jégou, service designer
7. Buig (menings)verschil om tot gemeenschappelijkheid
Gelijkgestemde meningen vinden elkaar spontaan off- en online. Organiseer daarom gerichte ontmoeting en dialoog tussen diverse meningen en leefwerelden.
Maak duidelijk wat de verschillende en soms conflicterende waarden en verwachtingen zijn van burgers, wijkpartners en beleidsmakers. Zoek van daaruit naar gedeelde bezorgdheden, raakpunten en kansen.
8. Veilige dialoog in een gepolariseerde context
Zorg via gerichte gesprekstechnieken en begeleiding voor een duidelijke en veilige context waarbinnen verschillende meningen gelijkwaardig en respectvol aan bod kunnen komen.
Maak duidelijk waar de grenzen liggen en houd het gesprek zo veilig voor iedereen.
9. Luister naar zij die afhaken
Luister goed naar het waarom van “lastige” burgers en zij die afhaken. Niet meedoen is ook een signaal.
Houd het gesprek en de aanpak open, zodat zoveel mogelijk verschillende meningen aan bod (blijven) komen.
Rudi Roose, prof. sociaal werk
10. Zet in op verhaal en zichtbaarheid
Er gebeurt heel veel in de stad en in de wijken, met en voor bewoners. Maak dit zichtbaar, vertel het en laat het de mensen zelf vertellen. Ga samen actief op zoek naar verhalen die ertoe doen in de stad en in de wijken.
Zorg ervoor dat zoveel mogelijk bewoners weten wanneer, hoe en met wie ze aan de slag kunnen of bij wie ze terecht kunnen, op maat van hun noden en leefwereld.
11. Heb voldoende aandacht voor de impact van verandering
Snel veranderende wijken en afnemende dienstverlening hebben een grote impact op het leven en het gevoel van verbondenheid van veel bewoners. Erken dit. Benoem wat goed was, maar verloren ging.
Zoek samen met bewoners en wijkpartners hoe dat verlies een plek kan krijgen in een (ver)andere(nde) omgeving.
12. Verklein de kloof tussen het systeem en leefwerelden
Organiseer participatieve formules waarbij het voltallige college en de stadsdiensten in gesprek gaan met bewoners en organisaties over de impact van beleid op hun dagelijks leven. Dat kan zowel via kleine ontmoetingen als op meer formele momenten. Zo kan je beleid maken op maat van hun leefwereld.
13. Wijkregie als mogelijkmaker
Zet als lokale overheid in op verbindingsfiguren (zoals wijkregisseurs). Zij werken in de tussenruimte en slaan de brug tussen departementen en beleidsdomeinen. Ze werken samen met stadsdiensten, burgers en middenveld aan concrete oplossingen voor ervaren noden van burgers.
14. Neem de ruimte die je hebt
Het leven van een bewoner speelt zich nooit af binnen één domein. Laat je niet ontmoedigen door de toenemende verkokering en de grotere focus op risicobeheersing en reglementeringen. Kaart het probleem aan.
Ga aan de slag met medestanders binnen samenleving, beleid en administratie. Gebruik de mazen in het net om tot oplossingen te komen.
Rudi Roose, prof. sociaal werk
15. Omarm de onvoorspelbaarheid
Participatief werken verloopt niet altijd rechtlijnig en werkt soms vertragend. Die onvoorspelbaarheid biedt kansen om voorstellen en ideeën onderweg te testen naar haalbaarheid.
Dit vraagt openheid om bij te sturen op basis van wat je onderweg (bij)leert. Zonder die openheid heeft de organisatie van participatie weinig zin.
16. Plan het ongeplande
Zorg voor (door)groeimogelijkheden voor initiatief van onderuit. Dat kan door ondersteunende fondsen en begeleiding te voorzien en door onderzoek en experiment te stimuleren.
Voorzie als lokale overheid voldoende rek binnen de regels. Creëer zowel in planning als budget ruimte voor ideeën en inzichten die gaandeweg kunnen rijpen.
Heb je aanvullingen of feedback op deze inzichten? Zit je met vragen of ideeën?
We zijn benieuwd! Laat het ons weten via beleidsparticipatie@stad.gent.